Erişimin Engellenmesi Kararı Nasıl Alınır?

Yakın tarihte düzenleme yapılan 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un ilgili maddeleri uyarınca internet ortamında bulunan içeriklere erişimin engellenmesi mümkün olabilmektedir.

Esas itibariyle dört şekilde erişimin engellenmesi talebinde bulunulmaktadır. Bu taleplere ilişkin maddeler; 5651 sayılı Kanun’un 8, 8/A, 9 ve 9/A maddeleridir.

1) 5651 sayılı Kanun’un 8. Maddesinde; maddede sayılı suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe bulunan içeriklerin çıkarılmasına / engellenmesine karar verilebileceği belirtilmiştir. Bu maddede TCK’da yer alan İntihara yönlendirme, Çocukların cinsel istismarı, Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma, Sağlık için tehlikeli madde temini, Müstehcenlik, Fuhuş, Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama suçları sayılmış ayrıca 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’da yer alan suçlar ve 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da yer alan suçlar hakkında da erişimin engellenmesi kararı verilebileceği belirtilmiştir.

8. maddenin 2. fıkrasında bu kararın nasıl alınacağı düzenlenmiştir. Buna göre içeriğin çıkarılması / erişimin engellenmesi kararı, soruşturma evresinde hâkim, kovuşturma evresinde ise mahkeme tarafından verilebilecektir. Dolayısıyla öncelikle ilgili suç hakkında savcılığa bir suç duyurusunda bulunulmalı ve bu konuda bir talepte bulunulmalıdır.

Soruşturma evresinde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından da içeriğin çıkarılmasına / erişimin engellenmesine karar verilebilir. Erişimin engellenmesi kararı belirli bir süreyle sınırlı olarak da verilebilir. Örneğin içeriğe 24 saat süreyle erişim engeli koyulabilir. Erişim engeli ve içeriğin çıkarılması kararına CMK hükümleri çerçevesinde itiraz edilebilmesi mümkündür.

Süreç olarak bu kararın adli makamlarca verilmesinin ardından kararın bir örneği Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na gönderilerek gereğinin yapılması istenir. İçeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereği en geç kararın bildirilmesi anından itibaren dört saat içinde yerine getirilir.

Soruşturma evresinde verilen içeriğin çıkarılması / erişimin engellenmesi ile ilgili olarak; soruşturma sonucunda kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesi halinde, içeriğin çıkarılması / erişimin engellenmesi kararı kendiliğinden hükümsüz kalır. Bu halde Cumhuriyet savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığı kararının bir örneği BTK’ya gönderilir.

Aynı doğrultuda kovuşturma evresinde beraat kararı verilmesi halinde de erişimin engeli kararı kendiliğinden hükümsüz kalacaktır. Bu halde de Mahkeme tarafından beraat kararının bir örneği BTK’ya gönderilir.

Yine 8. maddenin 17. fıkrasına göre 2. 4. ve 14. fıkralar kapsamında verilen erişim engeli kararları; öncelikle ihlalin gerçekleştiği kısım ile ilgili olarak uygulanır. Ancak, teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe erişimin engellenmesi yapılamadığı durumlarda, internet sitesinin tümüne yönelik olarak da erişimin engellenmesi kararı verilebilecektir. Dolayısıyla öncelikle ihlalin bulunduğu sayfaya erişimin engellenmesi sağlanır. Bunun sağlanamaması ve ihlalin giderilememesi halinde internet sitesinin tümüne yönelik bir erişim engeli getirilebilmesi de mümkün olacaktır.

2) 5651 sayılı Kanun’un 8/A sayılı maddesi ile gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde içeriğin çıkarılması / erişimin engellenmesi için sürecin nasıl işletileceğini anlatan bir düzenleme getirilmiştir. Bu düzenleme uyarınca; yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaçına bağlı olarak hâkim tarafından; veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhurbaşkanlığı veya ilgili bakanlıkların talebi üzerine BTK Başkanı tarafından içeriğin çıkarılması / erişimin engellenmesi kararı verilebilmektedir.

Başkan tarafından verilen karar yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulur ve hakim kararı 48 saat içerisinde açıklanır. Aksi takdirde engelleme kararı kendiliğinden kalkar.

3) Kanunun 9. Maddesinde gerçek ve tüzel kişilerin doğrudan sulh ceza hakimine başvurmasını düzenlemektedir. Madde hükmüne bakılacak olursa;

“MADDE 9- (1) İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini de isteyebilir.”

Madde hükmü gerçek ve tüzel kişilere, kişilik haklarının ihlal edildiği durumlara özel olarak içerik sağlayıcısına, yer sağlayıcısına veya doğrudan sulh ceza hakimine başvurarak internet ortamında yapılan yayın içeriğinin çıkarılmasını veya erişiminin engellenmesini isteyebilme hakkını vermiştir. Hakim tarafından bu başvurular 24 saat içerisinde duruşmasız olarak karara bağlanır. Verilen karara ilişkin olarak CMK hükümleri uyarınca itiraz edilebilmesi mümkündür.

Maddenin 4. fıkrasında başvuru yapılan sulh ceza hakimi tarafından; bu madde kapsamında verilecek erişimin engellenmesi kararlarının yalnızca kişilik hakkının ihlalinin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak (URL, vb. şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle verileceği ve zorunlu olmadıkça internet sitesinde yapılan yayının tümüne yönelik erişimin engellenmesine karar verilemeyeceği belirtilmiştir.

Hakim tarafından içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı verilmesi halinde kararın bir örneği Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne gönderilir ve kararın gereği en geç dört saat içinde ilgili içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcı tarafından yerine getirilir.

5651 sayılı Kanun m. 9/9 ile kişilik hakları ihlal edilen kişiye bir kolaylık daha sağlanmış durumdadır. Bu fıkraya göre hâkimin verdiği içeriğin çıkarılması / erişimin engellenmesi kararına konu yayının başka internet adreslerinde de yayınlanması durumunda başvurucu tarafından Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne doğrudan müracaat edilmesi halinde verilen hakim kararı bu internet siteleri için de uygulanabilecektir.

4) 5651 sayılı Kanun’un 9/A maddesinde “Özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi” konusu düzenlenmiştir. Bu madde hükmüne göre internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, BTK’ya doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini isteyebilirler.

Bu halde yapılacak başvurularda; hakkın ihlaline neden olan yayının tam adresi (URL), hakkının hangi yönlerden ihlal edildiğine ilişkin açıklama ve kimlik bilgilerini ispatlayacak bilgilere yer verilir.

BTK’ya yapılan bu başvuru uygulanmak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne bildirilir, erişim sağlayıcılar bu tedbir talebini en geç dört saat içinde yerine getirir.

Başvurucular, özel hayatın gizliliğinin ihlal edildiğinden bahisle erişimin engellenmesi talebini, talepte bulunduğu saatten itibaren yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin kararına sunar. Hâkim yayın içeriği nedeniyle özel hayatın gizliliğinin ihlal edilip edilmediğini değerlendirerek kararını kırk sekiz saat içinde açıklar ve doğrudan BTK’ya gönderir. Hâkim tarafından verilen bu karara karşı BTK Başkanı tarafından CMK hükümlerine göre itiraz yoluna gidilebilir.

Ayrıca maddenin 8. fıkrasında gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde doğrudan BTK Başkanının emri üzerine erişimin engellenmesinin BTK tarafından yapılacağı düzenlenmiştir. Bu halde; verilen erişimin engellenmesi kararı, 24 saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulur.

Özet olarak denilebilir ki; erişim engeline ilişkin kararın alınabilmesinin 4 yolu vardır. Bu yollar 5651 sayılı Kanun’un 8, 8/A, 9 ve 9/A maddelerinde düzenlenmiştir. 8. Maddede genel düzenleme yapılmış ve Savcılık ile Mahkeme aracılığıyla alınan erişim engellenmesi kararından bahsedilmiştir. 8/A Maddesinde sınırlı şekilde sayılan durumlarda Cumhurbaşkanlığınca veya ilgili Bakanlıklarca yapılan başvurular neticesinde BTK Başkanı tarafından karar verilerek erişimin engellenebileceği belirtilmiştir. 9. Maddede gerçek ve tüzel kişilerin “kişilik haklarının ihlal edilmesi durumunda” doğrudan sulh ceza hakimine başvurma hakkı düzenlenmiş ve son olarak da 9/A maddesi ile “özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini” iddia eden kişilerin doğrudan BTK’ya başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini talep edebilecekleri düzenlenmiştir.

Kaynakça: mevzuat.gov.tr – btk.gov.tr